بابونهی آلمانی (Matricaria chamomilla) یکی از گونههای مختلف خانوادهی گلهای آفتابگردان (Asteraceae) است که با نام عمومی بابونه شناخته میشود. این گیاه، که با نامهای بابونه آلمانی یا بابونه وحشی نیز شناخته میشود، یکی از دو گونهای است که به طور معمول برای تهیهی دمنوش گیاهی به نام چای بابونه استفاده میشوند. Matricaria chamomilla (که با نامهای علمی Matricaria recutita و Chamomilla recutita نیز شناخته میشود) یک گیاه یکساله است که بومی جنوب و شرق اروپا و غرب آسیا است. این گیاه در مناطق معتدل دیگر مثل ایران نیز معرفی شده و در زمینهای مختلشده، چمنزارها و مزارع رشد میکند.
بابونه آلمانی بومی جنوب و شرق اروپا و غرب آسیا است و در بسیاری از مناطق دیگر جهان، از جمله ایران، به خوبی رشد میکند. این گیاه اغلب در چمنزارها، مزارع، کنار جادهها و زمینهای مختلشده دیده میشود. بابونه رومی نیز بومی اروپای غربی است و معمولاً در باغها و مناطق با آبوهوای معتدل کشت میشود.
خواص دارویی بابونه
بابونه به دلیل ترکیبات فعال خود از جمله فلاونوئیدها، آنتیاکسیدانها و ترکیبات ضدالتهابی، خواص دارویی متعددی دارد. برخی از مهمترین خواص آن عبارتند از:
1. آرامبخش و کاهش اضطراب
بابونه تأثیر مثبتی بر سیستم عصبی دارد و میتواند به کاهش استرس، اضطراب و بیخوابی کمک کند. ترکیباتی مانند آپیژنین موجود در بابونه به گیرندههای مغزی متصل شده و اثر آرامبخش ایجاد میکنند.
2. بهبود مشکلات گوارشی
بابونه در درمان مشکلاتی مانند سوءهاضمه، نفخ، اسهال، معدهدرد و سندرم روده تحریکپذیر (IBS) مؤثر است. این گیاه با کاهش اسپاسمهای عضلات دستگاه گوارش و تنظیم اسید معده به بهبود عملکرد معده و روده کمک میکند.
3. ضدالتهاب
بابونه حاوی ترکیبات ضدالتهابی قوی مانند بیسابولول و کامازولن است که به کاهش التهابهای داخلی و خارجی کمک میکنند.
4. تقویت سیستم ایمنی
مصرف بابونه میتواند با تحریک تولید سلولهای ایمنی بدن، مقاومت در برابر عفونتها و بیماریها را افزایش دهد.
5. بهبود سلامت پوست
بابونه به دلیل خواص آنتیباکتریال و ضدالتهابی برای درمان جوش، آکنه، اگزما، سوختگیهای سطحی و تحریکات پوستی استفاده میشود. عصاره بابونه نیز در کرمها و لوسیونهای مراقبت از پوست کاربرد دارد.
6. کاهش درد
بابونه میتواند برای کاهش دردهای عضلانی، سردرد، دردهای دوران قاعدگی و آرتروز مورد استفاده قرار گیرد. کمپرس بابونه یا ماساژ با روغن آن در تسکین درد مؤثر است.
گروه دانشبنیان علمآوران کاسپین با معرفی برند باریجه، در زمینه فرهنگسازی و استفاده بهینه از گیاهان دارویی فعالیت میکند. این مجموعه با ارائه پکیجهای سلامت (مانند پکیج کنترل دیابت، کبد چرب، فشار خون و موارد مشابه) و تغییر سبک زندگی جامعه، به بهبود سلامت عمومی کشور کمک مینماید. در حال حاضر، این مجموعه دانشبنیان در دانشکده و انستیتو تغذیه مستقر است و مسئولیت مرکز تحقیقات هوش مصنوعی در صنایع غذایی کشور را بر عهده دارد. همچنین، طرح ساماندهی عطاریهای سراسر کشور از سوی اتاق اصناف در دستور کار این شرکت قرار دارد. از دیگر افتخارات مجموعه، همکاری با شرکت توسعه کاربرد پرتوها در زمینه پرتودهی گاما برای گیاهان دارویی است. این شرکت با ترویج آموزش و تهیه دانشنامههای کاربردی و روان درباره فواید و روشهای استفاده از گیاهان دارویی، مأموریت خود را در راستای سلامتمحوری پیش میبرد.
خواص دمنوش بابونه
چای بابونه یکی از محبوبترین دمنوشهای گیاهی در جهان است که از گلهای خشک بابونه تهیه میشود. بابونه و فواید چای آن شامل موارد زیر است:
1. کمک به خواب راحت
بابونه خاصیت آرامبخشی دارد و مصرف آن قبل از خواب میتواند به کاهش بیخوابی و بهبود کیفیت خواب کمک کند.
2. کاهش استرس و اضطراب
بابونه و فواید چای آن میتوان به کاهش تنشهای عصبی، ذهن را آرام کرده و حس خوشایندی ایجاد میکند.
3. تقویت سیستم گوارش
بابونه و فواید چای آن با تسکین اسپاسمهای عضلات دستگاه گوارش و کاهش التهاب به هضم بهتر غذا و پیشگیری از مشکلاتی مانند نفخ و معدهدرد کمک میکند.
4. تسکین درد قاعدگی
ترکیبات ضداسپاسم بابونه میتوانند دردهای ناشی از انقباضات رحمی را کاهش دهند.
5. بهبود سرماخوردگی و گلودرد
بابونه خاصیت ضدباکتریایی و ضدویروسی دارد و در کاهش علائم سرماخوردگی، سرفه و گلودرد مفید است.
6. کاهش قند خون
مطالعات نشان دادهاند که مصرف منظم بابونه و فواید چای آن میتواند به کنترل قند خون در بیماران دیابتی کمک کند.
نحوه استفاده از بابونه
1. دمنوش بابونه:
روش تهیه: یک قاشق غذاخوری گل خشک بابونه را در یک فنجان آب داغ (نه جوشان) بریزید.
زمان دم کشیدن: 5 تا 10 دقیقه صبر کنید تا ترکیبات فعال به آب منتقل شوند.
مصرف: دمنوش را صاف کرده و برای طعم بهتر میتوانید کمی عسل به آن اضافه کنید. این دمنوش را میتوان 1 تا 2 بار در روز مصرف کرد.
2. روغن بابونه:
روغن بابونه برای ماساژ عضلات دردناک، درمان التهابهای پوستی و رفع استرس بسیار مؤثر است. میتوان چند قطره از آن را به روغن حامل اضافه کرد و روی پوست ماساژ داد.
3. بخور بابونه:
گلهای خشک بابونه را در یک کاسه آب جوش بریزید و بخار آن را استنشاق کنید. این روش برای بهبود گرفتگی بینی، تسکین سینوزیت و کاهش علائم سرماخوردگی مفید است.
4. کمپرس بابونه:
یک پارچه تمیز را به دمنوش بابونه آغشته کرده و برای تسکین التهابهای پوستی، چشمهای خسته یا زخمهای کوچک استفاده کنید.
5. حمام بابونه:
چند قاشق از گلهای خشک بابونه را در یک کیسه پارچهای قرار دهید و آن را در آب گرم وان بیندازید. این حمام آرامبخش میتواند به تسکین خستگی، کاهش استرس و بهبود سلامت پوست کمک کند.
نکات مهم در مصرف بابونه
افراد مبتلا به آلرژی نسبت به گیاهان خانواده آفتابگردان باید از مصرف بابونه اجتناب کنند.
مصرف زیاد بابونه ممکن است باعث خوابآلودگی شود؛ بنابراین در هنگام رانندگی یا کارهای حساس بهتر است از آن استفاده نشود.
زنان باردار قبل از مصرف بابونه باید با پزشک مشورت کنند.
برای کودکان و افراد مسن بهتر است دوزهای کمتری از بابونه استفاده شود.
نتیجهگیری
بابونه گیاهی ارزشمند با کاربردهای گسترده در سلامت و درمان است. استفاده منظم و اصولی از این گیاه میتواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش مشکلات جسمی و روحی کمک کند. با این حال، برای افرادی که حساسیت یا بیماری خاصی دارند، مشورت با متخصص توصیه میشود.